Speurtocht (43)

Wandelen wij verder langs de tijdlijn dan komen wij, na onze bezoeken aan Braunschweig en Cheb, terug terecht in eigen land. De stadsrekeningen van Dendermonde leveren ons voor het jaar 1449 volgende vondst:

Een hele boterham voorwaar, maar spijtig genoeg staat er niet zoveel in over de zwaarddansers... Laat ons beginnen met de tekst te lezen:

ij i(n) m(aer)te te g(r)o(o)t vastelavonde gheschinct de(n) wyke(n) 
van d(enre)m(onde) die up de vastelavond ghespeelt hadden 
elk(een) ij. ka(n)nen Riinsche wiins, den wijke vande
keyser vande dicpoorte vande veste va(n)d(e) ver(e) va(n)d(e)
steenpoort(e), vanden couwenb(er)ghe v(an) greffeninghe(n) 
vande nuw(en)borch, de g(r)o(o)t(e) ghulde de hantboghe 
gulde de(n) rector vande scole, de gheselle(n) die de 
wildema(n) jaeghde(n) elk(een) ij ka(n)nen die de(n) bart 
sloughe(n) j kan(n)e, mette(n) zw(eer)de speelde(n) dese Ryse j. 
ka(n)ne al R(ynsch) wyn te vij st de stoop heft i(n) al                               xxix s ix d

(RAB-Rekenkamer 38 016-pag 58 recto-post 4)

(met dank aan de heren Dr. Eugeen Van Autenboer en conservator Aimé Stroobants voor de hulp bij het lezen van de tekst)

Het is de tweede vermelding van zwaarddansers in Dendermonde die wij tegen komen in onze reis door de tijd. In `t Zweertdanserke 107 bespraken wij reeds de vermelding van het optreden van zwaarddansers in 1441, eveneens in de vastenavondperiode.

Dat het hier gaat om een optreden rond vastenavond 1449 blijkt duidelijk uit de datering van de rekening, die loopt van de eerste van de hooimaand 1448 tot de eerste van dezelfde maand 1449. De precieze datum is aan de hand van de tekst niet vast te stellen, maar het betreft in ieder geval de vastenavondperiode.

Het was Alfons L. De Vlaeminck die in een artikel "Les anciennes chambres de rhétorique de Termonde" in de Gedenkschriften van den Oudheidkundigen Kring van Dendermonde (2e reeks-deel Vlll-1900-p. 93) voor het eerst het optreden van zwaarddansers in Dendermonde besprak. Hij somt in genoemd artikel een groot aantal optredens tussen 1440 en 1568 op. In sommige teksten wordt vermeld dat de zwaarddansers van elders afkomstig waren. Wij zullen die teksten later nog ontmoeten.

Het moet in ieder geval een drukke bedoening in Dendermonde geweest zijn de dagen vóór aswoensdag van het jaar 1449. Niet alleen de wijken van de stad zelve, maar ook een groot aantal andere brachten vertoningen (ghespeelt hadden) en daarenboven waren de rektor van de school, de grote gilde en de handbooggilde aktief, werd er een spel opgevoerd rond de wildeman en nog een ander, wellicht rond een beer (?) en traden de zwaarddansers op. Werd in de rekening van 1440/41 de term dansers gebruikt, dan moeten we het hier stellen met "ghesellen die... metten zweerde speelden": termen die ons niet veel wijzer maken. Wij wezen er in vorige Speurtochten reeds op dat "gezellen" geen specifieke betekenis inhoudt en dat "spelen met zwaarden" niet noodzakelijk verwijst naar reizwaarddansen.

De heer Aimé Stroobants, conservator van het Dendermondse Stadarchief was zo vriendelijk ons enkele fotokopieën te zenden uit zijn publikatie Carnaval in het Dendermondse - Een springlevende traditie (Dendermonde, 2000). Hij schrijft daarin dat de vastenavondvertoningen door de wijken te traceren zijn vanaf het begin van de vijftiende eeuw. In de teksten is er dan sprake van "de jonghe lieden...pleghen te speelne goede solacelike ghedichte spele omme de goede lieden ... te verblidene". (Stadsrekening 1407)

Het jagen op de wildeman (een persoon verkleed in dierenhuid, mos, bladeren of stro) was blijkbaar een privilege dat toekwam aan het pijndersgilde. Het werd eerst in 1775 definitief afgeschaft.

Het is ons niet duidelijk wat "den bart sloughen" in houdt. Misschien heeft het iets te maken met het rondgaan met een beer, zoals tot begin vorige eeuw in het Dendermondse nog gebruikelijk was.

Bij de zwaarddansers staat nog vermeld "dese Ryse". Dat betekent allicht niet dat ze van elders kwamen en is allicht te lezen als: deze keer, ditmaal. Blijkbaar waren ze er dus ook bij de andere jaren. Wij kennen echter geen rekeningen die een beloning vermelden. Werd hun prestatie misschien niet dermate geapprecieerd? Volgens onze huidige tekst kregen zij ook slechts één kanne (zo'n 5 liter) rijnwijn, terwijl alle andere groepen, met uitzondering van deze die "den bart sloughen" twee kannen kregen... Of speelde het aantal deelnemers hierbij een rol? (rvc)

Nog heel efkens over Zwaarddans 32

Het kan de meeste zwaarddansers nooit overkomen. Maar als ge het geluk hebt te verjaren op de dag van de zwaarddans... dan heb ge ook het geluk op de zwaarden de hoogte te worden ingeheven. Edwin Walsh wist niet wat hem te wachten stond, maar na de eerste dans nam een zwaarddanser zijn plaats in en werd hij gevraagd op de zwaarden te gaan staan en daar ging hij prompt de hoogte in. Het heuglijk moment werd voor de eeuwigheid vastgelegd (zie foto rechts). Blijkbaar beviel het hem best daarboven 

 

Een nieuweling was er dit jaar: Jeroen De Bie (links in beeld). Net als zijn vader destijds, een puike danser. Wij hopen hem nog vele jaren aan onze zwaarddans te zien deelnemen.
Misschien kan iedereen voor het volgend jaar eens uitkijken naar enkele nieuwe jongelingen. Willen wij in 2004 weer 2 teams opstellen, dan zal dat wel nodig zijn...

 

Plannen

Kaat Van Bouwel kwam er mee op de proppen: blijkbaar vroegen nogal wat mensen waarom er geen kinderen meer dansten met de zwaarddans. Dat we daarmee in de tijd gestopt zijn vond vooral zijn oorzaak in het feit dat er te weinig kinderen voorhanden waren. Zij waren "gepromoveerd" naar de "grote" zwaarddans. Maar op de keper beschouwd was het bestaan van een junior-team geen slechte zaak. Nagenoeg ieder van de deelnemertjes zijn nog altijd zwaarddansers. Dus werden de koppen bijeengestoken en werd er beslist om in de maand september 2001 terug te starten met een junior-team. En voorwaar we kregen direkt een stel entoeziaste reaksies! Wij zoeken dus jongetjes tussen 7 en 13 jaar om met Kaat's hulp er voor te zorgen, dat in 2002 er weer een junior-team op de Handschoenmarkt prezent is! Renaats dochter, Annelien, heeft al toegezegd Kaat hierbij een handje te willen helpen! Wie belangstelling heeft om zoonlief te laten deelnemen, geeft een seintje aan Renaat Van Craenenbroeck op (061) 65 63 82 of e-mailt: renaat.van.craenenbroeck@skynet.be.

Festivalitis

Blijkbaar begint iedereen er smaak in te krijgen internationale zwaarddansfestivals te organizeren. De Whitby-organizatoren hebben de koppen weer bijeen gestoken om in juni 2002 een vierde uitgave van hun Sword Spectacular op poten te zetten.

Maar ook het Baskenland roert zich. De groep van Legazpi (Gipuzkoa) is van plan nog dit najaar (!) of volgend voorjaar een internationaal zwaarddansfestival te laten plaats vinden. Eén van hen maakte op het Whitby Millenium deel uit van de groep Kamen Dantza Taldea uit lrun. Hij kontakteerde Renaat om inlichtingen. Meer is ons hierover voorlopig nog niet bekend.

Wist ge trouwens dat het idee van een dergelijk festival in oorsprong een LangeWapper idee is? Wijzelf slaagden er nooit in Antwerpen warm te maken voor zo'n evenement. Maar het idee sjarmeerde Trevor Stone, die in 1996 de eerste Whitby Sword Spectacular met sukses tot een goed einde bracht.

Kalender

Redaktie

Renaat Van Craenenbroeck
Rue Pairée 76
6890 Libin-Bas
Tel: 061 - 65 63 82
- - -
Mark van Orshoven
Stierstraat 34
2018 Antwerpen
Tel: 03 - 235 29 98

de dansgroep - de zwaarddans - Renaat Van Craenenbroeck

inhoudstafel - hoofdmenu